Τί είναι το Franchise

Πρόκειται για εμπορική μέθοδο (συμφωνία) κατά την οποία μία επιχείρηση (δικαιοπάροχος ή franchisor) παραχωρεί σε μια άλλη (δικαιοδόχος ή franchisee), έναντι οικονομικού ανταλλάγματος, το δικαίωμα εκμετάλλευσης των πνευματικών δικαιωμάτων με σκοπό την εμπορία συγκεκριμένων προϊόντων και υπηρεσιών. O δικαιοπάροχος παρέχει και τον μηχανισμό λειτουργίας (τεχνογνωσία, know-how) και προώθησης του προϊόντος ή της υπηρεσίας έναντι εφάπαξ καταβολής ή και μηνιαίας, επί του ποσοστού των πωλήσεων ή των κερδών του δικαιοδόχου.

Σημειώνεται ότι όλα τα συστήματα δικαιόχρησης αποτελούν αλυσίδες καταστημάτων, αλλά όλες οι αλυσίδες καταστημάτων δεν λειτουργούν με το σύστημα franchise.

Το franchise, εκτός από τις οικονομίες κλίμακας* που επιτυγχάνει με την προσθήκη νέων καταστημάτων κυρίως σε προμήθειες, μάρκετινγκ και λειτουργία, βασίζεται κατά πολύ και στη συνεισφορά της επιχειρηματικής ικανότητας του δικαιοδόχου. Σημειώνεται, ωστόσο, ότι υπάρχουν τεράστιες διαφορές μεταξύ των συστημάτων δικαιόχρησης της ελληνικής αγοράς, τόσο στον τρόπο συνεργασίας όσο και στην οικονομική συμφωνία.

Αναλόγως των δεξιοτήτων του, ο δικαιοδόχος μπορεί να εξασφαλίσει ένα λαμπρό ακίνητο, να εισαγάγει νέες ιδέες και να βάλει νέους αξιόλογους συνεργάτες στο σύστημα. Αντίστοιχα, αποκτά την άδεια να χρησιμοποιεί ένα, συχνά σημαντικό, όνομα, αλλά παράλληλα αναλαμβάνει και την υποχρέωση να κινείται εντός περιορισμένων πλαισίων, συχνά αντίθετα από ορισμένα συμφέροντά του. Συνοπτικά, όμως, τα πλεονεκτήματα των συστημάτων franchise από την πλευρά του δικαιοδόχου είναι τα εξής:

 Έχουν αναπτύξει μία τυπική λειτουργία και έχουν ξεπεράσει τις περισσότερες δυσκολίες.

 Διαθέτουν ένα συνεπές προϊόν, ένα δοκιμασμένο μενού, συχνά μεγάλη αναγνώριση του σήματος και πιστό πελατολόγιο.

 Ο δικαιοπάροχος βοηθά στο μάρκετινγκ, διενεργεί έρευνες, εκπονεί ρεαλιστικά επιχειρηματικά σχέδια, κάνει αναλύσεις αγοράς, κ.λπ.

 Δίνει μία ώθηση στο ξεκίνημα μίας δραστηριότητας σε όλα τα ζητήματα των ανθρωπίνων πόρων και της διοίκησης, διότι οι δικαιοδόχοι παρέχουν όλες τις πληροφορίες, τις φόρμες, τις πολιτικές και τη φιλοσοφία τους.

 Παρέχουν εγχειρίδιο ή εγχειρίδια, τα οποία σε ορισμένες περιπτώσεις είναι αναλυτικότατα και συνεισφέρουν στην ταχύτατη κατανόηση των μυστικών του επαγγέλματος σε κάθε πεδίο.

 Η ανάπτυξη του δικαιοδόχου μπορεί να είναι ταχύτατη.

Επίσης, από την πλευρά του δικαιοπαρόχου σε περίπτωση ανάπτυξης με franchise, υπάρχουν και τα εξής συμπληρωματικά πλεονεκτήματα για αυτόν:

 Ο δικαιοδόχος αναπτύσσει ελάχιστες διαδικασίες ελέγχου των καταστημάτων και όχι ένα υδροκέφαλο γραφειοκρατικό σύστημα.

 Τα κεφάλαιά του είναι χαμηλότερα, επειδή αναπτύσσεται με τα κεφάλαια των δικαιοδόχων.

 Επιτυγχάνονται οικονομίες κλίμακας σε διαφήμιση και προώθηση.

 Υπάρχει χαμηλότερο ρίσκο στην ανάπτυξη μίας εταιρείας με franchise, διότι οι δικαιοδόχοι συνήθως παρουσιάζουν καλύτερες επιχειρηματικές επιδόσεις απ’ ό,τι οι εταιρείες που αναπτύσσονται μόνες τους.

Ωστόσο, στη δικαιόχρηση υπάρχουν και μειονεκτήματα, τα οποία είναι στενά συνδεδεμένα με τα παραπάνω πλεονεκτήματα:

 Υπάρχει η υποχρέωση συχνά υψηλής πληρωμής προς το δικαιοπάροχο, συνηθέστερα ενός ποσοστού επί των καθαρών πωλήσεων σε μηνιαία βάση.

 Ο δικαιοδόχος αναλαμβάνει την υποχρέωση να ακολουθεί τους κανόνες του δικαιοπάροχου. Η δικαιόχρηση πιθανόν να μην ταιριάζει σε ένα δημιουργικό χαρακτήρα ή σε κάποιον με σημαντική εμπειρία και γνώση του επαγγέλματος.

 Όταν η επιχείρηση του δικαιοδόχου είναι πολύ επικερδής, ο δικαιοπάροχος είναι πολύ επιλεκτικός με τους υποψήφιους συνεργάτες του. Έτσι, συχνά απαιτούνται σημαντικές επενδύσεις ή/και να αποδεχθεί ο δικαιοπάροχος να δραστηριοποιηθεί σε πολλά καταστήματα.

Γενικά μιλώντας, το franchising είναι μια σχέση που στηρίζεται στο αμοιβαίο όφελος δικαιοδόχου και δικαιοπαρόχου, αλλά δεν λειτουργεί πάντοτε. Μερικές φορές, ο δικαιοδόχος, ειδικά έπειτα από πολλά χρόνια στη δουλειά, αρχίζει να αισθάνεται θύμα εκμετάλλευσης του δικαιοπάροχου. Μπορεί να μη βλέπει τα πλεονεκτήματα τα οποία πηγάζουν από τη συνεργασία του με τον δικαιοπάροχο και αντί για αυτά να εστιάζει στα royalties τα οποία πρέπει να πληρώνει. Επιπροσθέτως, μπορεί να υπάρχουν διαφωνίες σχετικά με τη φύση της εργασίας, την αποτελεσματικότητα της διαφήμισης και της προώθησης ή των αλλαγών που πρέπει να γίνουν. Οι δικαιοδόχοι πρέπει να είναι προσεκτικοί όταν ερευνούν πιθανούς δικαιοπαρόχους για να συνεργαστούν. Πρέπει να βεβαιώνονται ότι το πιλοτικό πρωτότυπο που συμφωνείται είναι ακριβώς εκείνο το οποίο θα «αγοράσουν» και φυσικά θα έχει την ανάλογη απόδοση.

Ο δικαιοπάροχος, από την πλευρά του, πρέπει να παρακολουθεί τον σφυγμό των δικαιοδόχων διαρκώς και να προσαρμόζει συνέχεια ό,τι παρέχει στις ανάγκες τους, επεκτείνοντας παράλληλα τις υπηρεσίες του, προσφέροντας βοήθεια όλων των ειδών, σε τακτική βάση. Ουσιαστικά, πρέπει τα οφέλη του δικαιοδόχου να ξεπερνούν το κόστος της δικαιόχρησης. Αλλιώς, ο δικαιοπάροχος επιταχύνει την πιθανότητα να τον εγκαταλείψουν οι δικαιοδόχοι προκειμένου να ιδρύσουν τη δική τους, ανταγωνιστική προς αυτόν επιχείρηση, χρησιμοποιώντας όλα όσα έμαθαν από εκείνον. Αυτό το φαινόμενο αναφέρεται σαν «σπαραγμός της δικαιόχρησης» (heartbreak of franchising) και αξίζει να το έχουμε κατά νου.

Τα συστήματα ελέγχου για το franchising πρέπει να είναι εξελιγμένα, ειδικά τα οικονομικά. Ελλοχεύει πάντοτε ο κίνδυνος, ο δικαιοδόχος να προσπαθεί να περικόψει τα royalties, συνήθως μη δηλώνοντας τις πραγματικές πωλήσεις. Μπορεί επίσης να ζημιώνει τη φήμη του δικαιοπάροχου, χρησιμοποιώντας πρώτες ύλες κατώτερης ποιότητας ή να μην ακολουθεί τα στάνταρ ποιότητας των υπηρεσιών, να έχει π.χ. λιγότερους από τους απαραίτητους για την εύρυθμη λειτουργία υπαλλήλους. Ο δικαιοπάροχος πρέπει να πραγματοποιεί συχνούς ελέγχους, πολλές φορές απροειδοποίητους (ποιοτικούς και οικονομικούς), ώστε ο δικαιοδόχος να αντιλαμβάνεται πόσο σοβαρά παίρνει ο δικαιοπάροχος τη σχέση και πόσο δεσμεύεται να συνεχίσει το ποιοτικό έργο του.